نقش تاوه قطبی در بارش برف در ایران

تقویت و تضعیف تاوه قطبی به همراه نوسانات پرفشار جنب حاره تعیین کننده شرایط اقلیمی عرض¬های میانی می¬باشد. از آن¬جا که درک بهتر تأثیر گردش¬های جوی بر روی بارش، به ویژه بارش برف از مهم¬ترین اهداف اقلیم شناسی همدید است، بنابراین شناخت تاوه قطبی به عنوان یکی از مهم¬ترین مولفه¬های گردش عمومی جو می¬تواند در این پژوهش ضرورت یابد. با توجه به این که کشور ایران در منطقه خشک واقع گردیده و بارش سالیانه آن حدود یک سوم بارش جهانی است، لذا بارش برف در کشور از اهمیت ویژه¬ای برخوردار است. بارش برف باعث ذخیره منابع آبی سطحی و زیرزمینی شده و در کشاورزی، ورزش¬های زمستانی و توریستی دارای اهمیت است. ریزش برف معمولاً در اثر سرمایش ایجاد می¬شود. که در هر زمانی می¬تواند رخ دهد. سرمایش دارای علل متعددی است، یکی از آن¬ها نزدیک شدن یا قرارگیری ناوه و سردچال های جوی بر جای مانده از تاوه قطبی است. هدف از انجام این پژوهش شناخت نقش تاوه قطبی در ریزش برف در ایران است. در این پژوهش از داده¬های روزهای برفی 38 ایستگاه همدید برفی در طول دوره آماری 1976-2008 استفاده گردید. بر روی ماتریس داده های ارتفاع ژئوپتانسیل سطح 500 هکتوپاسکال روزهای برفی ایستگاه¬های منتخب در طی دوره آماری یک تحلیل خوشه ای پایگانی به روش ادغام وارد صورت گرفت. اولین و آخرین روزهای برفی در سال، اولین و آخرین روزهای برفی در هر ماه برفی، اولین و آخرین روزهای برفی در هفته های اول تا چهارم هر ماه برفی و نیز روزی که در سال بیشترین ایستگاه¬ها دارای برف بوده¬اند مشخص و سری تقویمی به سری ژولیوسی تبدیل گردید. سری بدست آمده به کمک نرم افزار smada با توزیع های مختلف آماری برازش داده شد و مناسب ترین توزیع ها تعیین و احتمال رخداد روزهای برفی محاسبه گردید. داده¬های ارتفاع ژئوپتانسیل تراز میانی جو در قلمرو مکانی 0-90 درجه عرض جغرافیایی و 0-120 درجه طول جغرافیایی برای روزهای منتخب از پایگاه داده وابسته به سازمان ملی مطالعات و پژوهش جو و اقیانوس شناسی ایالات متحده امریکا اخذ گردید و به کمک نرم افزار grads نقشه های مربوطه ترسیم شد. نتایج مدل¬های مختلف نشان می¬دهد که در اکثر موارد ریزش برف در ایران در اثر قرارگیری ناوه حاصل از تاوه قطبی و یا سردچال برجای مانده از آن در نزدیکی و یا بر روی شمال غرب و غرب ایران ایجاد می¬شود که معمولاً با پشته ای بر روی اروپا نیز همراه می¬گردد. از روی تقویم نجومی و به کمک قانون احتمالات می¬توان اولین و آخرین روزهای برفی در ایران را با دقت بالا برآورد نمود.